بدون شك قرآن مجید اولین منبع احكام و مقررات اسلام است. البته آیات قرآن منحصر به احكام و مقررات عملی نیست، در قرآن صدها گونه مسئله طرح شده است، ولی قسمتی از آنها كه گفته شده در حدود پانصد آیه از مجموع شش هزار و ششصد و شصت آیه قرآن، یعنی در حدود یك سیزدهم به احكام اختصاص یافته است.

علمای اسلام كتب متعددی درباره خصوص همین آیات تألیف كرده اند.

معروف ترین آنها در میان ما شیعیان كتاب آیات الاحكام مجتهد و زاهد متقی معروف ملا احمد اردبیلی معروف به مقدس اردبیلی است كه در قرن دهم هجری می زیسته است و معاصر با شاه عباس كبیر است، و دیگر كتاب كنزالعرفان تألیف فاضل مقداد سیوری حلّی از علمای قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری است. در میان اهل تسنن نیز كتابهایی در خصوص آیات الاحكام نوشته شده است.

مسلمین از صدر اسلام برای استنباط احكام اسلامی در درجه اول به قرآن مجید رجوع كرده و می كنند، ولی تقریباً مقارن با ظهور صفویه در ایران جریانی پیش آمد و فرقه ای ظاهر شدند كه حق رجوع مردم عادی را به قرآن مجید ممنوع دانستند، مدعی شدند كه تنها پیغمبر و امام حق رجوع به قرآن دارند، دیگران عموماً باید به سنت یعنی اخبار و احادیث رجوع كنند.

این گروه همان طور كه رجوع به قرآن را ممنوع اعلام كردند، رجوع به اجماع و عقل را نیز جایز ندانستند زیرا مدعی شدند كه اجماع ساخته و پرداخته اهل تسنن است، عقل هم به دلیل اینكه جایزالخطا است قابل اعتماد نیست، پس تنها منبعی كه باید به آن رجوع كرد اخبار و احادیث است. از این رو این گروه «اخباریّین» خوانده شدند.

این گروه به موازات انكار حق رجوع به قرآن و انكار حجیت اجماع و عقل، اساساً اجتهاد را منكر شدند، زیرا اجتهاد- چنانكه قبلاً گفته شد- عبارت است ازفهم دقیق و استنباط عمیق، و بدیهی است كه فهم عمیق بدون به كار افتادن عقل و اعمال نظر نامیسّر است. این گروه معتقد شدند كه مردم مستقیماً- بدون وساطت گروهی به نام مجتهدین- باید به اخبار و احادیث مراجعه كنند، آنچنانكه عوام الناس به رساله های عملیه مراجعه می كنند و وظیفه خود را در می یابند.

سردسته ی این گروه مردی است به نام «امین استرآبادی» كه در «كلیات منطق» فصل «ارزش قیاس» از او نام بردیم. كتاب معروفی دارد به نام فوائد المدنیّه و عقاید خود را در آن كتاب ذكر كرده است. اهل ایران است اما سالها مجاور مكه و مدینه بوده است.

ظهور اخباریّین و گرایش گروه زیادی به آنها در برخی شهرستانهای جنوبی ایران و در جزایر خلیج فارس و برخی شهرهای مقدس عراق ركود و انحطاط زیادی را موجب گشت، ولی خوشبختانه در اثر مقاومت شایان و قابل توجه مجتهدین عالیمقامی جلوی نفوذشان گرفته شد و اكنون جز اندكی در گوشه و كنار یافت نمی شوند.