دو حدیث در همین زمینه از رسول اكرم صلی الله علیه و آله بخوانم. رسول اكرم صلی الله علیه و آله در روزهای اول بعثتشان كه آیه نازل شد: وَ اَنْذِرْ عَشیرَتَكَ الْاَقْرَبینَ [1] بنی هاشم را جمع كرد و فرمود: بنی هاشم! بنی عبدالمطّلب! نبینم كه در روز قیامت مردم دیگر بیایند در محضر عدل پروردگار با توشه ی عمل صالح ولی شما بیایید و اتّكالتان به من باشد و بگویید پیغمبر از ماست كه این به حالتان فایده نخواهد بخشید. و از این بالاتر در روایت است كه پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله رو می كند به یگانه فرزند عزیزش وجود مقدس صدیقه ی طاهره سلام اللّه علیها- آن كسی كه درباره اش می گوید: بِضْعَةٌ مِنّی او پاره ی جگر من است- و می فرماید: یا فاطِمَةُ اعْمَلی بِنَفْسِكِ دختركم! خودت برای خودت عمل كن اِنّی لااُغْنی عَنْكِ شَیْئاً من به درد تو نمی خورم، از انتسابت با من كاری ساخته نیست. تعلیمات مرا بپذیر و دستورات مرا عمل كن، مگو پدرم پیغمبر است. پدرم پیغمبر است، به دردت نمی خورد، به دستور پدرت عمل كردن به دردت می خورد. شما وقتی زندگی حضرت زهرا را مطالعه می كنید، می بینید در فكر این انسان كأ نّه وجود ندارد كه من دختر پیغمبر آخرالزمان هستم. حدیث است كه وقتی به محراب عبادت می ایستاد بدنش به لرزه در می آمد، ماهیچه های بدنش می لرزید، از خوف خدا گریه می كرد. شبهای جمعه را تا صبح نمی خوابید و می گریست. زندگی علیّ بن ابی طالب علیه السلام را ببینید. من نمی دانم چرا ما این جور شدیم؟ ! اگر بناست این نسبتها منهای عمل به درد بخورد، اگر عمل در كار اثری نداشته باشد، حضرت زهرا كه از همه شایسته تر بود و همچنین امام زین العابدین علیه السلام، امام حسن علیه السلام، امام حسین علیه السلام و خود علیّ بن ابی طالب علیه السلام كه گاهی می دیدند در دل شب از خوف خدا غش كرده است، چه علتی داشت؟ آیا او فكر نمی كرد كه من اولین مؤمن به اسلام هستم، من داماد پیغمبر هستم و پیغمبر شخصاً به من علاقه دارد؟ این، تعلیم اسلام بود. اسلام وقتی صحیح تعلیم داده می شد نتیجه اش این بود كه پسر پیغمبر روی انتسابش به پیغمبر هرگز حساب نمی كرد، روی عمل خودش حساب می كرد، حسابش فقط روی این بود كه برنامه ی پیغمبر را اجرا كند. این یكی از آسیبهایی است كه بر تفكر اسلامی از صدر اسلام وارد شد، اما این آسیب در صدر اسلام ضعیف بود و عرض كردم كه شیعیان و اكثریت اهل تسنن در مقابل این فكر بودند، اما به علل مختلفی این فكر توسعه پیدا كرد و مثل یك خوره كه ما را بخورد، خورد. بعد ببینید در این زمینه چه خوابها و چه قضیه ها نقل می كنند.

موضوعی است كه من چند بار در مجامع عرض كرده ام. البته خواب است، اساسی ندارد ولی از نظر سوء تربیت و بدآموزی خیلی اثر دارد. مقدس اردبیلی در میان علمای شیعه معروف به زهد و تقواست و واقعاً هم این جور بوده، مرد ملّا و فقیه محققی است و شیخ انصاری از ایشان به «محقق اردبیلی» تعبیر می كند. مرد بسیار بسیار متقی و زاهدی است و برای او حتی كرامتها نقل می كنند. در اینكه مرد عمل بوده است و آن طور كه خودش فكر می كرده و تشخیص می داده اهل عمل بوده است، شكی نیست. این مردی كه مجسمه ی عمل بود، بعد از مردنش كسی می گوید كه من او را در خواب دیدم، از او پرسیدم خدا با تو چه كرد؟ گفت: خدا به من محبت كرد، عنایت كرد. گفتم چه چیز تو را نجات داد؟ گفت: «دیدیم بازار عمل كساد است. » یعنی چه؟ ! قرآن می گوید: بازار عمل رواج است، آن وقت یك خواب به ما می گوید بازار عمل كساد است؟ ! اگر بازار عمل كساد است پس بازار چه چیز رواج است؟ ! اینهاست كه مثل خوره تا مغز استخوان ما را می خورد و ما را فاسد می كند. روایتی هم از حضرت باقر علیه السلام برایتان می خوانم. البته روایات زیادی است كه در كتاب كافی هست. حضرت باقر علیه السلام پیغامی دارند برای شیعیان تحت عنوان اَبْلِغْ شیعَتَنا یا: اَبْلِغوا شیعَتَنا [2]. معلوم می شود حضرت احساس می كرده اند كه همین فكر غلط كه طبیعت تنبل پرور انسان آن را می پذیرد، در بین شیعیان هم دارد رواج پیدا می كند. فرمودند:

از طرف ما به شیعیان ما ابلاغ كنید كه شیعه ی ما نیست مگر كسی كه اهل ورع و پارسایی و تقوا و اهل اجتهاد باشد (اجتهاد در اینجا یعنی كوشش) ، اهل كوشش و فعالیت و عمل باشد. غیر از این ما شیعه ای را هرگز نمی پذیریم. در نهج البلاغه است كه كسی آمد خدمت امیرالمؤمنین علی علیه السلام، عرض كرد مرا نصیحتی بفرمایید. حضرت در مقام نصیحت او چند جمله فرمودند كه اولین جمله اش این است: لاتَكُنْ مِمَّنْ یَرْجُو الْاخِرَةَ بِغَیْرِ عَمَلٍ وَ یُرَجِّی التَّوْبَةَ بِطولِ الْأمَلِ، یَقولُ فِی الدُّنْیا بِقَوْلِ الزّاهِدینَ وَ یَعْمَلُ فیها بِعَمَلِ الرّاغِبینَ [3]. اگر ما امروز به علی علیه السلام عرض كنیم آقا ما را نصیحتی كنید، قطعاً از همین ردیف با ما صحبت خواهد كرد. فرمود: از كسانی مباش كه امید به آخرت می بندند ولی بدون عمل (این، امید و رجاء كاذب است) و از آن كسان مباش كه توبه را دوست دارد و دلش می خواهد توبه كند ولی با طول امل و آرزوهای دراز، یعنی توبه را تأخیر می اندازد و با خود می گوید دیر نمی شود، وقت هنوز باقی است. می فرماید:

ای مرد! از آن كسان مباش كه آخرت را دوست می دارد ولی نمی خواهد عمل كند.

معنی جمله ی بعد این است: از آن كسانی مباش كه وقتی سخن می گوید سخن كسی است كه به مادیات دنیا بی اعتناست ولی وقتی پای عمل به میان می آید آدم اسیر و بیچاره ای است، عملش عمل شیفتگان و مغرورین به دنیاست.

---