بعد می فرماید:
وَ یَزِیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ از فضل خودش یك چیز اضافه هم می دهد؛ یعنی
علاوه بر این كه حداكثر پاداش را می دهد، اضافه بر پاداش هم از فضل خودش
می دهد. منطقی در قرآن هست تقریباً به همین [مضمونِ ]
«وَ یَزیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ» و به
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 489
عبارات مختلف و آن این كه اگر كسانی در راه خدا باشند، این كه عملشان حداكثرِ
پاداش داده می شود به جای خود، و این كه آنچه می خواهند به آنها داده می شود نیز
به جای خود:
وَ مَنْ اَرادَ الْاخِرَةَ وَ سَعی لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَاُولئِكَ كانَ سَعْیُهُمْ
مَشْكوراً [1]، لَهُمْ ما یَشاؤنَ فیها، علاوه بر آن
«وَ لَدَیْنا مَزیدٌ» [2]. در اینجا چون راه فطری و
راه طبیعت بشر است، یك چیزهایی هم كه نخواسته اند مافوق خواسته به آنها تفضّل
می شود.
[تعبیر دیگر چنین است ] :
مَنْ كانَ یُریدُ حَرْثَ الْاخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فی حَرْثِهِ [3].
تعبیر دیگری در چند جای قرآن هست كه آن خیلی عجیب است. در بعضی
آیات، قرآن می گوید اگر كسی كار بد بكند به همان اندازه كه كار بد كرده به او كیفر
می دهند، ولی اگر كار خوب بكند چند برابر كار خوب به او پاداش می دهند:
مَنْ جاءَ
بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثالِها [4] كسی كه كار خوب بكند ده برابر به او پاداش می دهند.
منطق دیگری در قرآن هست كه خیلی لطیف و عالی است و آن این است:
وَ مَنْ
یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فیها حُسْناً [5](این خیلی عجیب است! ) اگر كسی كار نیك و زیبا
بكند ما به زیبایی كارش می افزاییم، یعنی ما گریم و پرداختش می كنیم. وقتی كار در
مسیر خلقت و رضای الهی قرار بگیرد اینچنین است. شما كاری را در مسیر رضای
الهی انجام بدهید، بسا هست این كار شما معایب و نواقصی دارد، اما خدا به فضل و
لطف خودش آن معایب و نواقص را برطرف می كند و زشتیهای عمل شما را از بین
می برد و تبدیل به زیبایی می كند. خدا نسبت به كار نیك مشّاطه گری می كند،
بدیهایش را می پوشاند و به جایش خوبی می آورد.
پس دو مطلب است: یكی این كه یك كار خوب كه انسان می كند خدا آن را ده
تا كار خوب حساب می كند. این، جنبه ی كمّیت كار است، یعنی لطف الهی بر كمّیتش
می افزاید. یكی هم جنبه ی كیفیت كار است كه انسان یك كار نیمه زیبا انجام می دهد،
بعد می بیند خدا تمامْ زیبا به او تحویل می دهد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 490
اینها همه فرع بر این است كه انسان به آن نور هدایتی كه سراسر عالم را گرفته
است روشن باشد، كور و تیره و گمراه نباشد. این معجزه ها همه از همان روشنی
ایمان و روشن بودن به مقصد اصلی خلقت پیدا می شود،
لِیَجْزِیَهُمُ اللّهُ اَحْسَنَ ما عَمِلوا
كه خدا به آنها پاداش بدهد به نیكوترین وجهی كه عمل كرده اند. مقصود این است كه
آن عملی كه انجام داده اند، به حدّ احسنی كه می شد آن را انجام دهند، آن طور به آنها
پاداش می دهد. این آن عملی است كه انجام داده و خواسته اند،
وَ یَزیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ و
به فضل خودش باز بر پاداش اضافه می كند.
وَ اللّهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ خدا آن كه را كه بخواهد بدون حساب و بدون
اندازه روزی می دهد. روزی فقط نان و آب نیست، همان فضل و رحمت الهی است.
خدا هر كه را كه بخواهد [روزی بی حساب می دهد. ] البته خواستن خداوند از روی
قرعه كشی و به گزاف نیست. خدا چه كسانی را می خواهد؟ همانهایی كه خودش
بیان كرده كه مشیّت او چگونه حكمفرماست.
دو آیه ی بعد را فقط اشاره می كنم و تفصیلش را جلسه ی آینده عرض می كنم.