ته نشین می شود. صبح زود وقتی انسان می رود سر حوض، به حوض نگاه می كند می بیند آبْ صاف است مثل اشك چشم و تا آن ته حوض پیداست. آدم احساس نمی كند كه در اینجا یك چیز دیگری وجود داشته باشد. ولی دو سه ساعتی از طلوع آفتاب می گذرد، آفتاب روی این آب می تابد، حرارتْ سبك را سنگین تر و سنگین را سبك تر می كند، یكمرتبه می بینید از آن ته حوض چه كثافتها بیرون می زند، یكدفعه می بینید چیزی از ته حوض جستن كرد و آمد بالا، یك قطعه سرگین. آدم باور نمی كرد كه در ته این حوض به این صافی و پاكی یك چنین كثافتی وجود داشته باشد. می گوید: ای انسان! تو گاهی و در شرایطی روح خودت را نگاه می كنی، می گویی الحمدللّه وقتی كه من نگاه می كنم می بینم از اخلاق رذیله چیزی در من وجود ندارد؛ ولی اشتباه می كنی، بگذار یك آفتاب بتابد، بگذار یك ناراحتی به وجود بیاید، آنگاه خودت را امتحان كن، بعد ببین چه چیزها از آن ته روحت بالا می آید به صورت سخن، به صورت عمل، به صورت فحش، به صورت تهمت، به صورت غیبت و به صورتهای دیگر.

غرضم این جهت است: از نظر علم امروز این مطلب ثابت است كه روح انسان، قسمتی از آن بر خودش مكشوف است و قسمت بیشترش از خود انسان هم مخفی است. در سوره ی طه این طور می خوانیم: فَاِنَّهُ یَعْلَمُ السِّرَّ وَ اَخْفی [1] خدا از راز آگاه است و از پنهان تر از راز آگاه است. از امام سؤال كردند: «از راز پنهان تر» چیست؟ مگر چیزی از راز پنهان تر هم هست؟ فرمود: بله، از راز پنهان تر آن است كه یك چیزی در روح تو وجود دارد، خودت هم یادت نیست. راز آن است كه خودت آگاهی، دیگران خبردار نیستند؛ پنهان تر از راز آن است كه خودت هم آگاه نیستی ولی در تو وجود دارد.

در دعای كمیل جمله ای است كه همین حقیقت از آن كشف می شود.

امیرالمؤمنین به خدا عرض می كند كه من بدیهایی دارم، ملائكه ی تو كه رقیب [2] من هستند آنها می دانند ولی «وَ كُنْتَ اَنْتَ الرَّقیبَ عَلَیَّ مِنْ وَرائِهِمْ وَ الشّاهِدَ لِما خَفِیَ عَنْهُمْ» چیزهایی من در درون دارم كه ملائكه هم بی خبرند، فقط تو می دانی (خیلی عجیب

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 527

است) ، در من چیزهایی وجود دارد كه ملائكه هم از آن عمق بی خبرند، فقط تو خودت می دانی.

[1] . طه / 7.

[2] . [به معنی مراقب و شاهد. ]