تقدم و تأخر دیگری هست كه از آن تعبیر به تقدم و تأخر بالشرف یا بالفضل
می شود. دو مجتهد را در نظر بگیرید كه هر دو در علم فقه متخصص اند. می خواهید
ببینید از نظر علمی
[1]به كدام یك از این دو باید رجوع و از او تقلید كرد. می گویید:
«آقای زید مقدم است بر آقای عمرو» و تعبیر «تقدّم» را به كار می برید. یا فرض كنید
دو دانشجو در یك كلاس، معروف اند به اینكه دانشجویان خوبی هستند. از معلم
می پرسید «آیا فرقی هم میان این دو دانشجو هست؟ » . می گوید: بله، آقای الف
جلوتر از آقای ب است. تعبیر «جلوتر» را به كار می برد كه به معنای «مقدّم» است.
در اینجا می خواهیم بگوییم در یك فضیلت كه علم باشد این جلوتر است. اینجا
غیر از اعلم بودن چیز دیگری نمی خواهیم بگوییم، ولی این مطلب را با كلمه تقدم و
تأخر بیان می كنیم.
بنابراین ما اجمالا می دانیم كه در مواردی ذهن ما چیزی را درك می كند كه آن
را با كلمه تقدم و تأخر بیان می كند.
[1] - . فرض كنید از جهات دیگر علی السویه اند.