فَذَكِّرْ إِنَّما أَنْتَ مُذَكِّرٌ. از اینجا مخاطب پیغمبر است: ای پیغمبر وظیفه تو تذكر دادن، متنبه كردن، بیدار
كردن است. مكرر گفته ایم كه قرآن برای انسان قائل به یك فطرت الهی است و همیشه بر این
مطلب تكیه دارد كه در نهاد همه انسانها یك حس خدایی وجود دارد. به پیغمبر می گوید كه تو آن
حس خدایی را در مردم بیدار كن.
فَذَكِّرْ إِنَّما أَنْتَ مُذَكِّرٌوظیفه تو تذكر دادن است،
لَسْتَ عَلَیْهِمْ
بِمُصَیْطِرٍتو مسلط بر آنها نیستی؛ یعنی وظیفه تو این نیست كه مردم را [با جبر و زور به سوی دین
بیاوری. ] اگر مردم گوش نكردند و اطاعت نكردند تو مسئولیت آنها را نداری، اختیار آنها را به تو
نداده اند و تو مسئول آنها بیش از این كه مذكِّر آنان باشی نیستی. یك وقت یك نفر را به شكلی
مسئول قومی قرار می دهند كه [به او می گویند] تو باید آنها را [به سوی این دین ] بیاوری، به جبر
هم كه شده باید آنها را بیاوری. می گوید: نه، مسئله دین مسئله جبر نیست، مسئله بیدار كردن است.
تو باید به آنها تذكر بدهی، هر كس گوش كرد، كرد و هر كس گوش نكرد، نكرد.
فَذَكِّرْ إِنَّما أَنْتَ مُذَكِّرٌ. `لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ. `إِلاّ مَنْ تَوَلّی وَ كَفَرَ. `فَیُعَذِّبُهُ اَللّهُ اَلْعَذابَ اَلْأَكْبَرَ.
«اِلاّ مَنْ تَوَلّی وَ كَفَرَ» اگر استثناء از «
فَذَكِّرْ إِنَّما أَنْتَ مُذَكِّرٌ» باشد معنایش این است كه تو یك
مذكِّر هستی و مردم هم همه به این تذكر تو متذكر می شوند مگر كسانی كه آفت زده هستند، كسانی
كه به جای این كه رویشان را به طرف تو بكنند پشتشان را به طرف تو كرده اند، كسانی كه كافر
شده اند و روی فطرت خودشان را پوشانده اند. تذكر تو نسبت به آنها فایده ندارد. و اما اگر استثناء
از «
لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ» باشد معنایش این است كه تو وظیفه نداری كه با مردم به جبر و عنف
رفتار بكنی مگر آنها كه كافر ماجرایی كنند كه آنگاه ما به تو در آینده اجازه جهاد خواهیم داد.
فَیُعَذِّبُهُ اَللّهُ اَلْعَذابَ اَلْأَكْبَرَكه خدا این جور پشت كنندگان و كافر ماجراها و پوشانندگان روی
حقیقت را عذاب خواهد كرد به یك عذاب بزرگتر.
إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ. `ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ. بازگشت
همه مردم به سوی ماست و حساب همه مردم هم بر عهده ماست. و صلّی اللّه علی محمد و آله
الطاهرین.
باسمك العظیم الاعظم الاعزّ الاجلّ الاكرم یا اللّه. . .
پروردگارا دلهای ما به نور ایمان منوّر بگردان، به ما صلاحیت تذكر و تنبه عنایت بفرما،
توفیق دوری و تجنّب از معاصی به همه ما كرامت بفرما، توفیق طاعت و عبادت و انجام
وظایف خودت به همه ما كرامت بفرما.
پروردگارا اموات ما مشمول عنایت و مغفرت خودت قرار بده.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 526
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 527